ترجمه تعيين پايايی و روايی گونه فارسی ابزار استاندارد SF-36

Transcript

1 ترجمه تعيين پايايی و روايی گونه فارسی ابزار استاندارد SF36 دکتر علی منتظری: دانشيارپژوهش گروه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی دکتر ا زيتا گشتاسبی: استاديارپژوهش گروه بهداشت خانواده پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی مريم سادات وحدانی نيا: مربی پژوهشيار گروه بهداشت خانواده پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی فصلنامه پايش سال پنجم شماره اول زمستان ١٣٨۴ صص ۴۹۵۶ تاريخ پذيرش مقاله: ٨۴/١۱/۱۲ چكيده اين مطالعه به منظور ترجمه و تعيين پايايي و روايي گونه فارسي ابزار استاندارد بينالمللي SF36 به منظور اندازه گيري كيفيت زندگي مرتبط با سلامتي طراحي و انجام شد. پس از اخذ اجازه لازم بر اساس روش توصيه شده ForwardBackward پرسشنامه مذکور ترجمه و در مطالعهای ا زمايشی بهكار برده شده و پس از اعمال تغييرات لازم پرسشنامه نهايي در مطالعهاي جميتي در شهر تهران در افراد سنين ١٥ سال و بالاتر بهكار برده شد. ميانگين سني پاسخ دهندگان ٣٥/١ سال با انحراف معيار (١٦±) بوده و بيشترين حجم نمونه مورد مطالعه متا هل بودند (٥٨ درصد). متوسط سالهاي ا موزش پاسخ دهندگان ١٠ سال با انحراف معيار (٤/٥±) بهدست ا مد. ا زمون پايايي پرسشنامه با استفاده از تحليل ا ماري» همخواني داخلي» و ا زمون روايي با استفاده از روش» مقايسه گروههاي شناخته شده» و» روايي همگرايي» مورد ارزيابي قرار گرفت. تحليل» همخواني داخلي» نشان داد كه به جز مقياس (٠/٦٥= α) ساير مقياسهای گونه فارسي SF36 از حداقل ضرايب استاندارد پايايی در محدوده ٠/٧٧ تا ٠/٩ برخوردارند. ا زمون ا ماري» مقايسه گروههاي شناخته شده» نشان داد كه گونه فارسي SF36 قادر به افتراق زير گروههاي جمعيتي به تفكيك جنس و سن است به اين نحو كه افراد مسنتر و زنان در تمامي مقياسها امتيازهاي پايينتري را بهدست ا وردند. ا زمون» روايي همگرايي» به منظور بررسي فرضيات اندازه گيري با استفاده از همبستگي هر سو ال با مقياس فرضيه سازي شده نيز نتايج مطلوبي را بهدست داده و تمامي ضرايب همبستگي بيش از مقدار توصيه شده ٠/٤ بهدست ا مد (دامنه تغييرات ضرايب ٠/٥٨ تا ٠/٩٥). ا زمون تحليل عاملي نيز دو جزءاصلي را بهدست داد كه ٦٥/٩ درصد پراكندگي ميان مقياسهاي پرسشنامه SF36 را توجيه مینمود. در مجموع نتايج نشان داد که گونه فارسي ابزار استاندارد SF36 به منظور اندازه گيري كيفيت زندگي مرتبط با سلامتي از پايايي و روايي لازم برخوردار است. كليدواژهها:كيفيت زندگي مرتبط با سلامتي پرسشنامه SF36 ايران نويسنده پاسخگو: پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي خيابان انقلاب اسلامي خيابان فلسطين جنوبي خيابان شهيد وحيد نظري پلاك ٥١ تلفن: ۶۶۹۵۱۸۷۶۷ نمابر: ۶۶۴۸۰۸۰۵

2 فصلنامه پژوهشكده علوم بهداشتي جهاددانشگاهي مقدمه از موضوعات مهمي كه در حوزه علوم باليني و بهداشتي از اهميت بسياري برخوردار است» اندازه گيري سطح سلامتي» است. از ا نجا كه در دهههاي اخير سلامتي مفهومی وسيع تلقی میشود لذا امروزه در اندزه گيری سلامت در نظر داشتن ابعاد چند گانه سلامتي و به بيان ديگر «كيفيت زندگي» بيش از پيش مطرح گرديده و اندازه گيري ا ن بهعنوان پيامدي از سطح سلامت در حوزه علوم بهداشتي كاربرد گستردهاي يافته است. در حال حاضر تا کيد زيادی بر بهکارگيری سنجشهای وضعيت سلامتي و کيفيت زندگي مرتبط با سلامتي وجود داشته و اخير ا اين گونه ابزارها به گونه فزايندهای در تحقيقات اپيدميولوژيک و مطالعات جمعيتی بهکاربرده ميشوند. از رايجترين و جامعترين ابزارهاي استاندارد عمومي موجود در اين زمينه پرسشنامه ٣٦ سو الي Survey(SF36) The Short Form Health است که بهعنوان يک ابزار استاندارد اندازهگيری پيامد سطح سلامتی در سطح بينالمللی بهکار برده ميشود. در انتخاب ابعاد و مفاهيم سلامتی گنجانده شده در اين ابزار دقت بسياری اعمال شده که از بين بررسيهاي متعدد بيشترين استفاده در تدوين اين پرسشنامه از مطالعه پيامدهاي پزشكي Study=MOS) (The Medical Outcomes و نيز مفاهيم بررسي شده در مطالعات مقطعي ارزيابي سلامتي بهعمل ا مده است[ ١ ٢]. تحليلهاي روانسنجي نشان داده است كه اين پرسشنامه ابزاري پايا بوده و ضمن قابليت كاربرد در فرهنگهاي مختلف [٦٣] توانايي تفكيك بين گروههاي مختلف بر اساس سن جنس وضعيت اقتصادي اجتماعي [٩٧] ناحيه جغرافيايي و نيز وضعيت باليني[ ١٠١٢ ] را داراست. مطالعات در زمينه نابرابریهای بهداشتی با استفاده از اين ابزار نيز شواهد مبنايي ارزشمندي را در حيطه تحقيقات مرتبط با تحليل درا مد بازاركار و جابجايي طبقه خانوادگي فراهم ا ورده و ديدگاهی منتقدانه در بستر توسعه اجتماعي را ارايه ميدهد[ ١٣ ]. همچنين کارا يی اين ابزار در تحقيقات مرتبط با ارزيابی سياستهای بهداشتی برا ورد بار نسبی بيماريهای مختلف غربالگری بيماران و افتراق اثرات بهکارگيری درمانهای مختلف در بيماران [١٤ ١٥] و نيز ارزيابيهاي اقتصادي مداخلات مراقبت بهداشتي بهعنوان راهنمايي در تخصيص منابع در سطح اجتماعي [١٦] نشان داده شده است. در ايران نياز و علاقهای فزاينده از سوی محققان و متخصصان علوم بالينی و بهداشتی به يک ابزار معتبر اندازه گيری کيفيت زندگی وجود دارد. اگرچه در سطح ا سيا در خصوص ترجمه و اعتباريابی اين ابزار مطالعاتی انجام شده است[ ١٧ ١٨] تا کنون به منظور ترجمه و اعتباريابی گونه فارسی اين ابزار اقدامی صورت نگرفته است. گونه فارسي اين ابزار ميتواند بهعنوان ابزاري در جهت توسعه دانش در پايش سلامت جمعيت ارزشيابي مداخلات باليني مطالعات هزينه اثربخشي مداخلات درماني و نيز سياستگذاري در زمينه خدمات بهداشتي درماني از كارايي مناسبي برخوردار باشد. در مطالعه حاضر به بررسی پايايی و روايی گونه فارسی ابزار استاندارد SF36 پرداخته شده است. مواد و روش كار مطالعه بهصورت مقطعي و به منظور تعيين پايايي و روايي ابزار استاندارد بين المللي SF36 به زبان فارسي صورت گرفت. سو الات و مفاهيم زمينهاي ساختار مقياسها و سنجشهاي خلاصه پرسشنامه SF36 در سه سطح بهترتيب زير طبقه بندي شده است [١٩]: ١ سو الات ٢ هشت مقياس كه هر يك از ترکيب ٢ تا ١٠ سو ال بهدست ميا يند: عملكرد محدوديت درد جسمی سلامت عمومي عملكرد اجتماعي مشكلات روحي ٣ دو سنجش خلاصه كه از ادغام مقياسها بهشرح زير بهدست ميا يند: سلامت (عملكرد محدوديت درد سلامت عمومي) ي (عملكرد اجتماعي مشكلات روحي سلامت روان ) به استثناي يك سو ال كه بهطور منفرد تغيير در وضعيت سلامتي فرد را طي دورهاي يك ساله بررسي مينمايد بقيه سو الات در محاسبه امتياز هشت مقياس SF36 بهكار ميروند. هر سو ال تنها در محاسبه امتياز يك مقياس بهكار برده ميشود. در مورد برخي سو الات امتيازها مجدد ا كدبندي ميشوند چنان كه تمامي مقياسها امتياز يک جهت پيدا ميکنند. امتيازهای هر مقياس از صفر تا ١٠٠ متغير است که صفر بدترين و ١٠٠ بهترين وضعيت را در مقياس مورد نظر گزارش ميکند. در مطالعه حاضر پس از انجام هماهنگيهاي مورد نياز با يكي از مسي ولان پروژه بينالمللي ارزيابي ٥٠

3 ترجمه تعيين پايايي و روايي گونه فارسي... علي منتظري و همكاران كيفيت زندگي (International Quality of Life Assessment Project=IQOLA) روند ترجمه پرسشنامه با استفاده از روش توصيه شده اين سازمان (ForwardBackward) صورت گرفت [٢٠]. پس از مروري دقيق و تطابق فرهنگي تغييرات اندكي در پرسشنامه اعمال شده و نسخه موقت پرسشنامه تهيه شد. پرسشنامه ترجمه شده مشروط اوليه در مطالعهاي پايلوت بهكار برده شده و توسط ٥٠ نفر افراد سالم تكميل شد. پس از گزارش نتايج مطالعه پايلوت به مسي ول پروژه IQOLA و مرور توسط وي تغييراتي اندك در پرسشنامه اعمال شد. در ترجمه برخي اصطلاحات معمول رايج بهكار برده شده در پرسشنامه انگليسي به زبان فارسي مشكلاتي وجود داشت. تمامي اين اصطلاحات و عبارات بهدقت به معادل فارسي برگردانده شده نسخه نهايی فارسي پرسشنامه تهيه شده و در مطالعه اصلي بهكار برده شد. با بهره گيری از نظر مشاور محترم ا ماری طرح حجم نمونه كلي براي مطالعه حاضر ٤٠٠٠ نفر در نظر گرفته شد. به منظور انتخاب نمونهاي جمعيتي و تصادفي كه معرف مناسبي از جمعيت شهر تهران باشد روش نمونه گيري خوشهاي چند مرحلهاي بهكار برده شد. براي تمامي مناطق ٢٢ گانه شهرداري شهر تهران بر اساس نسبت وزن جمعيت ساكن در هر منطقه به جمعيت كلي شهر تهران تعداد نمونه در نظر گرفته شده جهت مطالعه در هر منطقه محاسبه شد. در مراجعه حضوري پرسشگران ا موزش ديده به خوشههاي منتخب در هر منطقه گونه فارسي ابزار استاندارد SF 36 به همراه اطلاعات مربوط به خانوار با انجام مصاحبه چهره به چهره تكميل شد. در صورت عدم حضور افراد واجد شرايط مطالعه در منزل سعي بر ا ن بوده است كه در مراجعات بعدي و در ساعات گروههاي سني و جنسي صورت ميگيرد. انتظار اين بود كه زنان و افراد سالمند نسبت به مردان و افراد جوان از امتيازهاي پايينتري برخوردار باشند. ا زمون روايي همگرايي نيز به منظور بررسي فرضيات اندازه گيري با استفاده از همبستگي هر سو ال با مقياس فرضيه سازي شده ا ن انجام شد. اندازه ضريب همبستگي پيرسون برابر ٠/٤ و بيشتر مطلوب در نظر گرفته شد. همچنين با استفاده از تحليل ا ماري «Principalcomponent» ساختار عاملي پرسشنامه استخراج گرديد. يافتهها در مجموع ٤٨٠٤ نفر جهت مصاحبه پيگيري شده و از اين تعداد ٤١٦٣ نفر (٨٧ درصد) با شركت در مطالعه و انجام مصاحبه موافقت نمودند. ميانگين سني پاسخ دهندگان ٣٥/١ سال با انحراف معيار (١٦±) بهدست ا مد. بيشترين افراد متا هل بوده (٥٨ درصد) و متوسط سالهاي ا موزش رسمي نمونه مورد مطالعه ١٠ سال با انحراف معيار (٤/٥±) بود. ويژگيهاي جمعيتي نمونه مورد مطالعه در جدول شماره ١ نشان داده شده است. از افرادي كه در مطالعه شركت نكردند ٢٣٠ نفر زن و ٤١١ نفر مرد بودند. دليل عمده عدم شركت اين افراد در مطالعه عدم دستيابي به ا نان پس از حداقل ٢ بار مراجعه حضوري پرسشگران به منازل ا نها بود. تنها تعداد بسيار اندكي از پاسخ دادن به سو الات پرسشنامه اجتناب نمودند. ا مارهاي توصيفي هشت مقياس پرسشنامه SF36 در نمونه مورد مطالعه در جدول شماره ٢ نشان داده شده است. در اين جدول همچنين ضريب ا لفاي كرونباخ كه دال بر پايايي همخواني داخلي سو ال در مورد هر سنجش ميباشد اراي ه شده است. در مورد تمامي سنجشها مقدار ضريب برابر اندازه توصيه شده ٠/٧ يا بيشتر بهدست ا مده و تنها در مورد سنجش مقدار ضريب پايينتر از اندازه توصيه شده( α=٠/٦٥ ) بود. بهعلاوه درصد امتيازدهي پاسخ دهندگان در بالاترين سطح (اثر سقف) در مورد مقياسهاي عملكرد محدوديت درد عملكرد اجتماعي و مشكلات روحي حداكثر بود. بالعكس درصد امتيازدهي پاسخ دهندگان در پايينترين سطح (اثر کف) در مورد تمامي مقياسها بهجز مشكلات روحي حداقل بود. تحليل همبستگي دروني مقياس نيز دال بر ا ن بود كه ساختارهاي گونه فارسي ابزار استاندارد SF36 عموم ا از يكديگر مجزا هستند اگر چه روابط نسبت ا قوي بين مقياسها در متفاوت شبانه روز ( ٢ بار) پرسشنامه تكميل گردد. ا زمونهاي روانسنجي گونه فارسي ابزار استاندارد SF36 بر اساس روش توصيه شده پروژه IQOLA با انجام ا زمونهاي ا ماري مختلف مورد بررسي قرار گرفت. ا زمون پايايي با استفاده از روش ا ماري» همخواني داخلي (Internalconsistency) «در مورد مقياسهاي پرسشنامه با تعيين ضريب ا لفاي كرونباخ صورت گرفت. مقدار ضريب برابر با ٠/٧ و بيشتر مناسب در نظر گرفته شد. ا زمون روايي با استفاده از روش ا ماري«گروههاي شناخته شده (Knowngroupscomparison) «انجام شد. اين ا زمون به منظور ارزيابي ميزان افتراق مقياسهاي پرسشنامه بين زير ٥١

4 فصلنامه پژوهشكده علوم بهداشتي جهاددانشگاهي جهات مورد انتظار مشاهده شد (همبستگيهاي بزرگتر از ٠/٥). نتايج در جدول شماره ٣ نشان داده شده است. ا زمون مقايسه گروههاي داخلي به منظور بررسي روايي مقياس انجام شد. چنين فرض شده بود كه زنان و افراد مسنتر از وضعيت سلامتي نامناسبتري نسبت به مردان و افراد جوانتر برخوردار خواهند بود. اين تحليل نشان داد كه امتياز زنان و افراد مسنتر چنان كه انتظار ميرفت در تمامي سنجشها در حد معنيداري پايينتر بود (جداول شماره ٤ و ٥). اين امر دال بر ا ن است كه ابزار استاندارد SF36 قادر به افتراق زير گروههاي جمعيتي به تفكيك سن و جنس است. تحليل عاملی (Principalcomponentfactoranalysis) با استفاده از روش چرخش مايل solution) (Oblique انجام شده و چنان كه انتظار ميرفت يك ساختار دو عاملي (اجزاي و رواني) بهدست ا مد كه مشترك ا ٦٥/٩ درصد پراكندگي امتيازات را توجيه مينمود. البته اين نتيجه دقيق ا مشابه ساختار بهدست ا مده در پرسشنامه مبدا نبود. نتايج در جدول شماره ۶ نشان داده شده است. جدول شماره ١ ويژگيهاي جمعيتي نمونه مورد مطالعه( n=٤١٦٣ ) گروههاي سني (سال) تعداد درصد ٣٤ ٣٩ ٢١ ١٤٢٠ ١٦١٤ ٨٨٢ ١٥٢٤ ٢٥٤٤ ٤٥٦٤ ٦٥ ميانگين (انحراف معيار) جنس مرد زن وضعيت تا هل مجرد متا هل بيوه / مطلقه سطح تحصيلات ابتدايي متوسطه بالاتر ميانگين سال(انحراف معيار) وضعيت شغل شاغل خانهدار محصل دانشجو بيكار بازنشسته ٦ ٤٨ ٥٢ ٣٨ ٥٨ ٤ ١٨ ٦٢ ٢٠ ٣٥ ٣٠ ١٩ ١٠ ٦ ٢٤٧ ٣٥/١ (±١٦) ١٩٩٧ ٢١٦٦ ١٦٠١ ٢٤٠٦ ١٥٦ ٧٥٥ ٢٥٩٥ ٨١٢ ١٠ (±٤/٥) ١٤٨٢ ١٢٢٥ ٨٠١ ٤٠٧ ٢٤٨ ٥٢

5 ترجمه تعيين پايايي و روايي گونه فارسي... علي منتظري و همكاران جدول شماره ٢ ا مارهاي توصيفي و ا مارهاي پايايي مقياسهاي SF36 اثر كف(درصد) اثر سقف(درصد) ضريبα كرونباخ (انحراف معيار) ميانگين ٣٨/٦ ٠/٦ ٠/٩٠ ٨٥/٣ (٢٠/٨) عملكرد ٥٣/٥ ٠/١٥ ٠/٨٥ ٧٠/٠ (٣٨/٠) مشكلات ٤٢/٧ ١/١ ٠/٨٣ ٧٩/٤ (٢٥/١) درد ٤/٧ ٠/٣ ٠/٧١ ٦٧/٥ (٢٠/٤) سلامت عمومي ١/٨ ٠/٢ ٠/٦٥ ٦٥/٨ (١٧/٣) ٣٢/٤ ١/٢ ٠/٧٧ ٧٦/٠ (٢٤/٤) عملكرد اجتماعي ٥٢/٩ ٢٢/٥ ٠/٨٤ ٦٥/٦ (٤١/٤) مشكلات روحي ١/٩ ٠/١ ٠/٧٧ ٦٧/٠ (١٨/٠) دامنه امتيازات از صفر تا ١٠٠ بوده و نمره بالاتر نشاندهنده كيفيت زندگي بهتر است. اثر سقف نشاندهنده درصد افرادي است كه امتياز ١٠٠ داشتهاند و اثر كف نشاندهنده درصد افرادي است كه امتياز صفر بهدست ا وردهاند. عملكرد مشكلات درد سلامت عمومي عملكرد اجتماعي مشكلات روحي جدول شماره ٣ همبستگي دروني مقياس براي سنجشهاي ابزار استاندارد SF36 عملكرد مشكلات درد سلامت عمومي عملكرد اجتماعي مشكلات روحي سلامت روان P ٠/٤٦ ٠/٥١ ٠/٥٦ ٠/٥٦ ٠/٤١ ٠/٦٥ ٠/٥٥ ٠/٥١ ٠/٣٩ ٠/٠٥١ ٠/٥٤ ٠/٥٢ ٠/٦١ ٠/٤١ ٠/٤٢ ٠/٥٥ ٠/٤٥ ٠/٤٤ ٠/٥١ ٠/٥٢ ٠/٣٤ ٠/٥٦ ٠/٥٣ ٠/٤٦ ٠/٤٦ ٠/٤٧ ٠/٣٤ ٠/٣٣ جدول شماره ٤ مقايسه امتيازهاي سنجشهاي كيفيت زندگي پرسشنامه SF36 در نمونه مورد مطالعه به تفكيك جنس (٤١٦٣=n) P زن n=٢١٦٦) ( مرد (١٩٩٧=n) (انحراف معيار) ميانگين (انحراف معيار) ميانگين ٨٢/٩ (٢٢/١) ٨٧/٨ (١٩/٠) عملكرد ٦٦/٥ (٣٩/١) ٧٣/٨ (٣٦/٤) مشكلات ٧٦/٤ (٢٦/٢) ٨٢/٧ (٢٣/٤) درد ٦٥/٠ (٢٠/٨) ٧٠/٢ (١٩/٦) سلامت عمومي ٦٢/٩ (١٧/٨) ٦٨/٩ (١٦/٢) ٧٤/٢ (٢٥/١) ٧٨/٠ (٢٣/٥) عملكرد اجتماعي ٦١/٤ (٤٢/٤) ٧٠/١ (٣٩/٧) مشكلات روحي ٦٥/٠ (١٨/٦) ٦٩/٢ (١٧/١) Ttest جدول شماره ٥ مقايسه امتيازهاي سنجشهاي كيفيت زندگي پرسشنامه SF36 در نمونه مورد مطالعه (n=٢٤٧) ٦٥ (انحراف معيار)ميانگين ٥٤/٩(٢٩/٢) ٣٤/٢ (٤٠/٩) ٥٦/٩ (٣٠/٢) ٤٩/٠ (٢١/٩) ٥٣/٠ (٢٠/٣) ٥٨/٤ (٣٠/٤) ٤٧/٦(٤٤/٢) ٦٢/٢ (١٨/٦) به تفكيك گروههاي سني (٤١٦٣=n) (n=٨٨٢) ٤٥٦٤ (n=١٦١٤) ٢٥ ٤٤ (انحراف معيار)ميانگين (انحراف معيار)ميانگين ٧٥/١ (٢٢/٤) ٨٧/٩ (١٧/٢) ٥٦/٤ (٤٠/٦) ٧٣/٢ (٣٠/٣) ٧١/٠ (٢٧/٣) ٨٠/٦ (٢٣/٨) ٥٨/٦ (٢٠/٠) ٦٨/٣ (١٨/٩) ٦١/٥ (١٧/٧) ٦٦/٢ (١٦/٨) ٦٩/٠ (٢٤/٩) ٧٦/٥ (٢٣/٧) ٥٩/١ (٤٣/٨) ٦٥/٠ (٤١/٨) ٦٣/٧ (١٨/٧) ٦٥/٩ (١٨/٢) (n=١٤٢٠) ١٥٢٤ (انحراف معيار)ميانگين (١٢/٩) ٩٣/٨ عملكرد (٣٠/٨) ٨١/٠ مشكلات ٨٧/٢ (١٩/٧) درد (١٧/٦) ٧٥/٥ سلامت عمومي ٧٠/٢ (١٥/٢) (٢٠/٦) ٨٢/٩ عملكرد اجتماعي (٣٧/٣) ٧٣/٤ مشكلات روحي ٧١/١ (١٦/٣) تحليل پراكندگي يكطرفه (ANOVA) ٥٣

6 فصلنامه پژوهشكده علوم بهداشتي جهاددانشگاهي عملكرد مشكلات درد سلامت عمومي عملكرد اجتماعي مشكلات روحي جدول شماره ٦ ارتباط فرضيه سازي شده بين مقياسهاي SF36 و اشتراك عامل واقعي بهدست ا مده در اين مطالعه ارتباط فرضيه سازي شده رواني ٠/٨١ همبستگي با تحليل عاملي: جزء اصلي چرخش داده شده رواني ٠/١٨ پراكندگي توضيح داده شده ٠/٦٩ ٠/٧٣ ٠/٦٥ ٠/٥٦ ٠/٧١ ٠/٦٥ ٠/٤٥ ٠/٨٣ ٠/٢٢ ٠/٤٢ ٠/٦٠ ٠/٧٨ ٠/٦٣ ٠/٥٠ ٠/٩٠ ٠/٨٣ ٠/٦٨ ٠/٤٥ ٠/٣١ /٥٠ ٠/٤٦ /١٠ ارتباط قوي >٠/٧٠) (r ارتباط متوسط <٠/٧٠) <r (٠/٣٠ ارتباط ضعيف( ٠/٣ > (r بحث و نتيجهگيري نتايج اين مطالعه شواهدی مستند از معتبر بودن گونه فارسي ابزار استاندارد SF36 را بهعنوان سنجشي از وضعيت سلامتي و كيفيت زندگي در جامعه ايران فراهم ا ورد. بهطور كلي اگر چه انجام مطالعات روايي بين فرهنگي بسيار مشكل است اما نتايج بسيار ارزشمندي را بهدست ميدهند. زيرا فراهما وري ابزارهاي استاندارد سلامتي علاوه بر ا ن كه قابليت مقايسه وضعيت سلامتي را بين كشورها امكان پذير ميسازند سنجشهايي معتبر را به منظور پايش سلامت در سطح جمعيتي برا ورد بار بيماري بررسي پيامدها در عملكرد باليني و نيز ارزيابي اثرات درماني فراهم ميا ورند[ ٦ ١٢ ١٤]. مطالعه حاضر نمونهاي نسبت ا بزرگ از جمعيت عمومي شهر تهران را مورد بررسي و مطالعه قرار داد. از اين رو بر اساس نتايج ديگر مطالعات [٢١] نتيجه اين مطالعه ميتواند بهعنوان اطلاعات هنجار بررسي وضعيت سلامتي با استفاده از ابزار استاندارد SF36 در ايران در نظر گرفته شده و بهعنوان مبنايي جهت مقايسه با جمعيتهاي خاص در مطالعات ا ينده بهكار گرفته شود. اگر چه ممكن است اين مسا له مطرح شود كه مطالعه نمونهاي از پايتخت الزام ا بهعنوان نماينده كل كشور مطرح نميباشد اما از ا ن جا كه شهر تهران بهعنوان يك ابرشهر با ساكنيني از چندين فرهنگ شناخته شده است با احتياط ميتوان ادعا نمود كه نمونهاي از جمعيت عمومي شهر تهران ميتواند بهعنوان نمونهاي معرف از جمعيت شهري در كشور ايران باشد. در مجموع ا زمونهاي روانسنجي گونه فارسي SF36 نتايج مطلوبي را بهدست داد. نتايج نشان داد پايايي ابزار در مورد تمامي هشت مقياس پرسشنامه به جر مقياس»» بيشتر از مقدار توصيه شده( ٠/٧ ضريب ا لفاي كرونباخ) است. اين امر كه مقياس از ساير مقياسها کمتر نشان داده شد ممكن است بازتابي از مشكل مواجه شده در ترجمه سو الات مقياس»» از زبان انگليسي به فارسي باشد. به اين نحو كه حتي ترجمه كلمه «Vitality» از زبان انگليسي به فارسي قدري مشكل است. به هر حال در ترجمه سو الات اين مقياس محققين مطالعه تصميم گرفتند لغات بسيار مشابه را بهكار برند. چنان كه بهدرستي در بردارنده مفهومي كه از ا ن انتظار ميرود باشد. بهطور كلي در 36 نيز مو يد يافتههاي مطالعه حاضر بوده و نتايج نشان ميدهد كه اين ابزار از قابليت پايايي مناسبي در فرهنگهاي مختلف برخوردار است[ ١ ]. ا زمونهاي روانسنجي در خصوص روايي گونه فارسي ابزار استانداردSF36 نيز نتايج مطلوبي را بهدست داد. ا زمون ا ماري اين زمينه مطالعات پايايي گونههاي ترجمه شده ابزار استاندارد SF تحليل گروههاي شناخته شده دال بر ا ن بود كه گونه فارسي SF 36 ميتواند بهخوبي بين زير گروههاي جمعيتي از نظر سن و جنس افتراق دهد. چنان كه يافتهها نشان داد زنان و افراد سالمند در مقايسه با مردان و افراد جوان از سطح نامناسبتري از کيفيت زندگی برخوردار بودند. اين امر نشاندهنده ا ن است كه در مطالعات بررسي وضعيت سلامتي و استفاده از ابزار استاندارد SF36 بايد مسا له سن و جنس در يافتهها مد نظر قرار گيرند. نتايج ساير مطالعات نيز مو يد چنين يافتههايي هستند[ ٢٢ ]. تحليل عاملي گونه ٥٤

7 ترجمه تعيين پايايي و روايي گونه فارسي... علي منتظري و همكاران فارسي SF36 بهطور واضحي نشان داد كه پرسشنامه شامل دو عامل زمينهاي بنام اجزاي و رواني است. بهطور كلي ساختار دو عاملي (اجزاي و رواني) گونه فارسي SF36 مشترك ا ٦٥/٩ درصد پراكندگي امتيازات را توجيه مينمودند كه نسبت ا وضعيت بهتري از نتايج مطالعات همتا در ساير كشورهاي ا سيايي نظير چين (٥٦/٣ درصد) تايوان (٦٠ درصد) و لبنان (٦٢/٩ درصد) را نشان ميدهد[ ١٨ ٢٤]. ٢٣ در مجموع اگر چه مطالعه حاضر بر مبناي پايايي ا زمون ا زمون مجدد يا پاسخگو بودن (Responsiveness) مستندي را بهدست نميدهد اما يافتهها دال بر امكان پذير بودن ترجمه ابزار استاندارد SF36 در سطح ا سيا است. همچنين نتايج نشان ميدهد گونه فارسي اين ابزار در اندازهگيري كيفيت زندگي مرتبط با سلامتي از پايايي و روايي لازم برخوردار است. تشكر و قدرداني بخشی از اعتبار پژوهش حاضر توسط مرکز ملی تحقيقات علوم پزشکی کشور تا مين شده است. به اين وسيله از حمايتهاي اين مركز قدرداني ميشود. همچنين نگارندگان مقاله وظيفه ميدانند مراتب سپاس و قدردانی خود را از زحمات بيدريغ جناب ا قاي دكتر كاظم محمد جناب ا قاي دكتر محمد رضا محمدي (ري يس وقت مركز ملي تحقيقات علوم پزشكي كشور) و جناب ا قاي دكتر حميد رضا سوري (معاون پژوهشي وقت مركز ملي تحقيقات علوم پزشكي كشور) اعلام دارند. منابع 1 Ware JE, Snow KK, Kosinski M, Gandeck B. SF36 Health Survey Manual and Interpretation Guide. Boston MA: New England Medical Center: The Health Institute, Ware JE. The status of health assessment Annual Review of Public Health 1995; 16: Bullinger M. German translation and psychometric testing of the SF36 Health Survey: Preliminary results from the IQOLA Project. Social Science of Medicine 1995; 41: Bjorner JB, Thunedborg K, Kristensen TS, Modvig J, Bech P. The Danish SF36 Health Survey: translation and preliminary validity studies. Journal of Clinical Epidemiology 1998; 51: Wagner AK, Wyss K, Gandek B, Kilima PM, Lorenz S, Whiting D. A Kiswahili version of the SF 36 Health Survey for use in Tanzania: translation and test of scaling assumptions. Quality of Life Research 1999; 8: Taft C, Karlsson J, Sallivan M. Performance of the Swedish SF36 version 2.0. Quality of Life Research 2004; 13: Hemingway H, Nicholson A, Stafford M, Roberts R, Marmot M. The impact of socioeconomic status on health functioning as assessed by the SF36 questionnaire: the Whitehall II Study. American Journal of Public Health 1997; 87: Martikainen P, Stansfeld S, Hemingway H, Marmot M. Determinants of socioeconomic differences in change in physical and mental functioning. Social Science of Medicine 1999; 49: Mishra GD, Ball K, Dobson AJ, Byles JE. Do socioeconomic gradients in women's health widen over time and with age? Social Science of Medicine 2004; 58: Philips RC, Lansky DJ. Outcomes management in heart valve replacement surgery: early experience. Journal of Heart Valve Diseases 1992; 1: Coulehan JL, Schulberg HC, Block MR, Modeania MJ, Rodrigues E. Treating depressed primary care patients improves their physical, mental and social functioning. Archive of Internal Medicine 1997; 157: Razavi D, Gandek B. Testing Dutch & French translation of the SF36 Health Survey among Belgian Angina Patients. Journal of Clinical Epidemiology 1998; 51: Butterworth P, Crosier T. The validity of the SF36 in an Australian National Household Survey: demonstrating the applicability of the Household Income and Labour Dynamics in Australia (HILDA) survey to examination of health inequalities. BMC Public Health 2004; 4: Manocchia M, Bayliss MS, Connor J, Keller SD, Shiely JC, Tasai C, et al. SF36 Health Survey Annotated Bibliography: Second Edition ( ). Boston, MA: The Health Assessment Lab, New England Medical Center 1998 ٥٥

8 فصلنامه پژوهشكده علوم بهداشتي جهاددانشگاهي 15 Brown N, Melville M, Gray D, Young T, Skene AM, Hampton JR. Comparison of the SF36 health survey questionnaire with the Nottingham Health Profile in longterm survivors of a myocardial infarction. Journal of Public Health Medicine 2000; 22: Pickard AS, Wang Z, Watton SM, Lee T. Are decisions using costutility analyses robust to choice of SF36/SF12 preferencebased algorithm? Health and Quality of Life Outcomes 2005; 3: Fukuhara S, Bito S, Green J, Hsiao A, Kurokawa K. Translation, adaptation and validation of the SF36 Health Survey for use in Japan. Journal of Clinical Epidemiology 1998; 51: Li L, Wang HM, Shen Y. Chinese SF36 Health Survey: translation, cultural adaptation, validation and normalization. Journal of Epidemiology and Community Health 2003; 57: Ware JE, Gandek B. Overview of the SF36 Health Survey and the International Quality of Life Assessment (IQOLA) Project. Journal of Clinical Epidemiology 1998; 51: Bullinger M, Alonso J, Apolone G, Leplege A, Sullivan M, WoodDauphinee SH, et al. Translating Health Status questionnaires and evaluating their quality: the IQOLA project approach. Journal of Clinical Epidemiology 1998; 51: Gandek B, Ware JE. Methods for validating and norming translations of health status questionnaires: the IQOLA Project Approach. Journal of Clinical Epidemiology 1998; 51: Hopman WM, Towheed T, Anastassiades T. Canadian normative data for the SF36 Health Survey. Canadian Medical Association Journal 2000; 163: Tseng H, Lu JR, Gandek B. Cultural issues in using the SF36 Health Survey in Asia: results from Taiwan. Health & Quality of Life Outcomes 2003; 1: Tseng H, Lu JR, Gandek B. Cultural issues in using the SF36 Health Survey in Asia: results from Taiwan. Health & Quality of Life Outcomes 2003; 1: Sabbah I, Drouby N, Sabbah S, RetelRude N, Mercier M. Quality of life in rural and urban populations in Lebanon using SF36 Health Survey. Health & Quality of Life Outcomes 2003; 1: 3037 ٥٦